بازدیدها: 54
صنعت سنگ
ضرب المثل معروف در مورد سنگ
یک ضرب المثل قدیمی می گوید»: مرد سنگ به خانه ببرد، بهتر است تا«!… که به طور ضمنی اشاره ای به کم بهایی یا بی بهایی سنگ داشته است، اما این ضرب المثل مربوط به وقتی است که سنگ این مقدار با مقوله ارزش افزوده اقتصادی ارتباط پیدا نکرده بود، چرا که امروزه صدها هزار تن از مردان این سرزمین البته مردان کشورهای دیگر، به ویژه مردان کشور چین) در واقع سنگ به خانه می برند. یعنی از درآمد حاصل از سروکله زدن با سنگ بیابان امرار معاش می کنند به اصطلاح از روی بخت، سنگی به نشانه زدن.
امروزه دستگاه های عظیم، اما دقیق و سریع برش سنگ از کوه، ماشین های سابش و برش نهایی و ماشین افزارهای رایانه ای ابزارزنی و نقش نگارساز با هزاران کارگر و مهندس متخصص معدن و صنعت و محیط زیست و غیره و همچنین صدها خبره سنگ شناس و خاک شناس ، زمین شناس و امثالهم، در کنار یک سازوکار پیچیده تجاری و سامانه های کارآمد اداری درکارند تا چرخ های سنگین یکی از بزرگترین بخش های اقتصادی کشور یعنی صنعت سنگ به درستی بچرخد تازه آن هم با حضور رقبایی بین المللی و رشد دمادم فن آوری های جنبی در تمام زمینه ها. جان مایه حیات صنعت سنگ صادرات است که با سازوکار پیچیده فوق الذکر در بازار جهانی معنا می یابد آمارها می گویند که ظرف پنج سال گذشته صادرات سنگ ۴۰۰ درصد رشد داشته است. صادرات علت اول رشد این رشته صنعتی در کشور و اولین بند مشکل این صنعت است. دست اندرکاران عقیده دارند که اگر برخی مشکلات نبود صادرات ما در این مدت به رشد ۵۰۰ درصدی نیز می رسید، اما نگاهی به وضع رقبای قدرتمند ما در صادرات سنگ خام و فرآوری شده مانند ترکیه، هند، ایتالیا و بالاخره چین بیانگر این مطلب است که ما به رغم داشتن سابقه و عنوان پیشقدمی تاریخی در این رشته هنوز ابجدخوانی می کنیم! و بازگشایی این گره، در وحله اول بر دوش نزدیک ترین سطوح تخصصی صنعت سنگ، به سنگ است.
رتبه کشور ایران در صادرات سنگ
فعالان صنعت سنگ عقیده دارند که صادرات بی رویه سنگ خام با رشد بیش از ۲۰۰ درصد، بزرگترین مانع رشد کمی و کیفی بخش صادرات سنگ است.و رشد بی رویه هزینه های استحصال و تولید در این رشته مانند افزایش دستمزد کارگر و هزینه گمرکات و بهره بانکی بالا درکنار تحریم هارا نیز از عوامل مهم کندی رشد صادرات سنگ در کشور بر می شمارند. ایران به لحاظ میزان ذخایر سنگ های تزئینی و نما جزوه ۱۰کشور دارنده معادن مرغوب سنگ در جهان است.
تولید سنگ تزئینی در ایران در سال های اخیر به حدود ۷ میلیون تن بلوک استخراجی رسیده است در زمینه تولید سنگ خام ایران جزو سه کشور بزرگ تولید کننده بزرگ سنگ در جهان همراه؛ چین و ایتالیا به شمار می رود، اما کل صادرات سنگ تزئینی ما حداکثر پنج درصد تولید مزبور است. علاوه بر علل ذکر شده دو عامل روشهای استخراج نا مناسب وعدم آموزش کافی کارگران این رشته موجب ناکامی این صنعت در کیفیت و لاجرم صادرات آن است . باید متذکر شد که کشورهای صاحب نام در بازار سنگ های تزیینی در استخراج از تکنولوژی بالایی بهره مند هستند . برتری فن آوری مزبور ضایعات بسیار کمتر سنگ های استخراج شده را بدنبال دارد. در کشور ما هنوز بهره برداری از معادن سنگ همراه با ضایعات فراوان و بهره وری اندکصورت می گیرد.
در مورد ضایعات سنگ
آمار ضایعات بیش از ۵۰ درصد از این زمینه قابل تامل است. فقدان آموزش کافی در نزد کارگران این رشتهعامل محدود کننده مهمی است. البته این مشکل به طور اصولی در تمامی رشته ها گریبانگیر صنعت ماست، اگر چه در برخی رشته ها تعداد معدودی از مراکز آموزشی برای تربیت کارگر ماهر فعالیت می کنند، رشته معدن بویژه سنگ کمترین بهره را از این موضوع دارد در حالی که صنعت سنگ شاید بیش از هر حرفه دیگری نیازمند مهارت های فنی و قدرت بدنی در نزد کارگران است. نتیجه این محرومیت در افزایش ضایعات، وقوع حوادث ناشی از کار، کیفیت نازل برخی تولیدات و نهایتا بهره وری اندک در این رشته کاملا مشهود است.
بخش صنایع تکمیلی در صنعت سنگ اهمیت ویژه ای دارد. تولید سنگ های تزیینی با ابعاد استاندارد و در سطح انبوه، تولید با استانداردهای خاص برای موارد ویژه، تولید فرآورده های موسوم به «آنتیک»، تولیدات ناشی از پودر سنگ و تولید سرامیک های ویژه از مواردی هستند که کمیت آن در صنعت سنگ ما به اصطلاح «لنگ» است. امر بازاریابی به درستی انجام نمی پذیرد و رشد صادرات سنگ خام موید این نکته است که صادرکنندگان در این زمینه رسالتی برای خود قائل نیستند و بیشتر به دنبال بازارهای سهل الوصول هستند تا با تلاش کمتر و البته سود کمتر کار را در زمان اندکی به نتیجه برسانند. با این همه به نظر می رسد که «صنعت سنگ»، با افزایش شمار دست اندرکاران متخصص در این رشته با آهنگ رشد شتابان در حال غلبه بر مشکلات سنتی و صنعتی خود است و دور نیست که در آینده نزدیک صنعتگران و بازرگانان هوشمند ایرانی با محو نقاط ضعف این ساز و کار و تقویت بنیه علمی ،تکنولوژیکی و اقتصادی صنعت سنگ این رشته را در مرتفع ترین جایگاه خود بنشانند.
ستونهای برافراشته ، طاقهای متعدد و پیکره های عظیم سنگی در نقاط مختلف کشور حکایت از آشنائی ایرانیان دوران باستان با نحوه بکارگیری ماهرانه سنگ در ساخت و ساز بناها و تندیس ها دارد. از سوی دیگر این امر نشان دهنده این است که ذخایر غنی و پربار انواع سنگهای تزئینی در این کشور وجود دارد. در عصر حاضر، همزمان با ارائه تعاریف جدیدی از کشف، بهره برداری، فرآوری و نوع استفاده و فروش سنگهای معدنی در جهان، فعالان این عرصه در ایران نیز با این نوع روابط در گیر شده اند و ناچارند با افزایش سرعت در فعالیتها فاصله خود را با قافله جهانی این صنعت کم کنند. بدیهی است اگر دست اندرکاران تولید، فرآوری و صدور سنگهای معدنی در ایران به جای صادرات قطعات خام وکار نشده زمینه صادرات سنگهای فراوری شده با کیفیت عالی را گسترش دهند با ایجاد ارزش افزوده و افزایش درآمد ارزی برای کشور نقش عمده ای را در ایجاد اشتغال ایفا خواهند کرد.
آمار انواع سنگ ها در ایران
ایران به لحاظ تنوع رنگ و جنس سنگ و ذخایر قابل توجه آن موقعیت ویژه ای نسبت به دیگر کشورها در برخی نقاط دنیا دارد. طبق آمار رسمی سال 1395 در حال حاضر ذخیره ۵/۴ میلیارد تنی انواع سنگ قواره ای در کشور شناسائی شده که حدود ۵۳ درصد آن مرمریت، ۳۵ درصد گرانیت و ۵/۱۰ درصد و حدود کمتر از یک درصد آن مرمر است.بر این اساس ذخیره مرمریت حدود ۱۶۵/۲ میلیارد تن ، گرانیت حدود ۵/۱ میلیارد تن ، تراورتن حدود ۴۵۰ میلیون تن و مرمر ۴۴ میلیون تن برآورده شده است. در سالهای اخیر استخراج از معادن شتاب گرفته و منابع جدید نیز در دست اکتشاف می باشد. بر پایه این آمار، استخراج از معادن سنگ ایران از حدود ۴ میلیون تن در ده سال گذشته به حدود ۳۴۲/۸ میلیون تن رسیده است که رقمی در حدود ۷ درصد تولید جهانی است.
عمده صادرات سنگ ها بیشتر به کدام کشورها است ؟
شرکای تجاری عمده در زمینه صادرات سنگ ایران به ترتیب چین، ایتالیا، کشورهای حوزه خلیج فارس ،عربستان، امارات متحده عربی، کویت ، قطر ، کشورهای مستقل مشترک المنافع به ویژه اکراین و آذربایجان و برخی کشورهای خاور دور و اروپایی هستند .پیرامون میزان شناخت خریداران سنگ ایران می توان گفت که خریداران چینی شناخت خاصی نسبت به معادن ایران دارند و عمدتا با انتخاب سفارش می دهند. سنگ مرمریت استان فارس در اولویت انتخاب این افراد قرار دارد. وارد کنندگان ایتالیایی هم با شناخت کامل از نوع و کیفیت سنگهای ایران، سفارش های ویژه خود را دارند.
بقیه کشورها نیز بنا به سلیقه و تقاضا های متنوع و قیمت سنگ خرید می کنند که روند ثابتی مشاهده نمی شود و در موارد مختلف ، متفاوت است. ز سوی دیگر با توجه به روند رو به رشد صادرات سنگ ایران، صادرکنندگان با تجربه ایران باید اطلاعات کاملی از وضعیت بازار سنگ کشورهای هدف داشته باشند و متناسب با تغییر شرایط ، خریداران را در سطح دنیا شناسایی کنند. بازار چین، ایتالیا و حوزه خلیج فارس برای اکثر صادرکنندگان ایرانی شناخته شده است. در مورد سایر کشورها تعدد سلیقه، تنوع سنگهای سفارش شده، تغییر و جابجایی مداوم مشتریان موجب شده که روش آزمون و خطا در ارزش و حجم صادرات نوسان ایجاد کند.
در حالی که تجربه می تواند عامل مهمی در برقراری ارتباط با طرفهای تجاری باشد اما در شرایط فعلی اقتصاد بین الملل که مناسبات به شدت در حال تغییر است وجود یک پایگاه جامع و کامل اطلاع رسانی الزامی به نظر می رسد. بعنوان یک کارشناس بازار بین الملل باید گفت: ما در حال حاضر اطلاعات جسته و گریخته ای داریم که نمی توان به آنها تکیه کرد. هیچ نهادی به دنبال جمع آوری و انجام بررسی های کارشناسانه روی بازار نیست. به این ترتیب واضح است که توان خود را در صادرات از دست بدهیم . در گروه سنگهای ساختمانی حتی یک سایت اینترنتی نداریم که کالای خود را معرفی کنیم . در پی اطلاع رسانی وبازار یابی است که می توان بر سر قیمت و کیفیت با خریدار خارجی به تفاهم رسید.
اگر خرید قابل توجهی انجام شود می توان سرمایه گذاری مجدد کرد و فعالیت را توسعه داد اما وقتی هیچ اطلاعی از بود یا نبود مشتری وجود ندارد چطور می توان به توسعه فعالیت ها فکر کرد. پایگاه اطلاع رسانی منظم و منسجم و فراگیر و رسمی در ایران در زمینه تولید و صدور فرآورده های سنگی وجود ندارد. به علت بودن واحدهای تولیدی در کوهستان، بیابان و شهر، برقراری ارتباط بین فعالان چندان آسان نیست . ضمن آنکه انواع تولیدات با استانداردهای متفاوت و تنوع زیاد در بازار مورد توجه اند . لذا نا معلوم بودن وضعیت مبادله سنگ در کشور ناشی از ماهیت خاص این حوزه از فعالیت های اقتصادی که خاص ایران هم نیست . در کشوری مثل ایتالیا به دلیل قدمت فعالیت های شبکه منظم اطلاع رسانی برای ارتباط واحدهای تولیدی و صادراتی وجود دارد. در ایران اطلاع رسانی محدود به ارتباطات موردی ، منقطع و پراکنده صادرکنندگان و تولیدکنندگان در داخل و گاه واردکنندگان خارجی است. تشکل های مربوطه از قبیل اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات معدنی ایران ، انجمن سنگ ایران وانجمن های استانی سنگ، اتحادیه های محلی صنفی سنگ بری ها و معدنکاران اطلاع رسانی محدودی دارند. در حال حاضر بهترین مرجع راهنما در نمایشگاههای تخصصی بین المللی است که در نقاط مختلف دنیا برگزار می شود که با توجه به پتانسیل های موجود شاهد برگزاری نمایشگاههای تخصصی بین المللی موثر و کارآمد در ایران نبوده ایم. در ضمن حضور در نمایشگاههای بین المللی خارج از کشور برای شرکت های ایرانی هزینه های سرسام آوری دارد. وقتی هیاتی متشکل از تولید کنندگان و صادرکنندگان سنگ برای معرفی سنگ ایران به یک نمایشگاه خارجی بروند با سرشکن کردن هزینه ها می توان بیشترین بازدهی را ایجاد کرد ، اما متاسفانه به خاطر نبود فرهنگ کار گروهی ، همه شرکتها به صورت انفرادی عمل می کنند، ضمن اینکه تاکنون حمایت درستی از طرف دستگاههای متولی توسعه صادرات مشاهده نکرده ایم .
